الکل چیست؟
در علم شیمی هر مادهی كه در فرمول شیمیایی آن هیدروكسیل(-OH) وجود داشته باشد، یك الكل محسوب مى شود.الكل از مشتقات هیدروكربن هاست كه در آنها هرمولكول، تركیبی ازچند اتم هیدروژن و كربن مى باشد. نهایت، یك عامل (OH) جانشین یك اتم هیدروژن مى گردد. و بنابر تعداد عامل(OH) ، الكلها را یك یاچند ظرفیت مى گویند.
الف) الكل متیلیك یا متانول
ساده ترین الكلها، الكل متیلیك است كه مبنی الكل های یكظرفیتی مى باشد. الكل متیلیك از تقطیر چوب به دست مى آید و ازاین رو به آن عرق چوب نیز مى گویند. الکل متیلیک مایعی استبی رنگ كه در ۶۶ درجه سانتی گراد مى جوشد، با شعله كمی آبی رنگ مى سوزد و چون با آب مخلوط گردد، تقلیل حجم یافته و تولیدحرارت مى كند.
کاربرد الكل متیلیك: در صنایع رنگسازی كاربرد دارد. به علاوه سمى است قوی كه با شرب ۸ تا ۱۰ گرم آن اختلالات هاضمه و اغلبكوری دست داده و تلف مى كند.
پس از متانول بقیه الكل های یك ظرفیتی یا یك عاملی را به الكل های نوع اول، دوم و سوم طبقه بندی مى كنند.
ب) الكل اتیلیك
الکل اتیلیک یا اتانول در زمره الكل های نوع اول است.هم چنین الكل های دو ظرفیتی و سه ظرفیتی و … نیز وجود دارد كه مى توان از ضدیخ به عنوان الكل دو ظرفیتی (یا الكل دو عاملى اشباع) و گلیسیرین به عنوان الكل سه ظرفیتی (یا الكل سه عاملى اشباع) نام برد.
اتانول به طور طبیعی و به مقدار بسیار كم در نان (۵/۰ درصد)،مغزانسان و گیاهان وجود دارد. علاوه بر مخمر و بعضی باكترىها،بدن انسان نیز مقدار چشمگیری الكل تولید مىكند. در اكثر موارد،تمام این تولید، مربوط به میكروب های موجود در روده انسان مى باشد.
ویژگى های الكل اتانول
الكل اتیلیك در ۳/۷۸ درجه سانتی گراد به جوش مى آید و در۱۱۴-درجه ذوب مى شود. الكل مطلق، آب گونه ی استبى رنگ وزود آتشگیر، با بویی ویژه، در برودت زیاد ابتدا قوام آمده و سپس مانند شیشه منجمد مى گردد.
الكل برخلاف پندار بعضی، اثر تحریكی بر اعضی بدن ندارد،بلكه اثر آن تخدیر یعنی تضعیف فعالیتهای بدن و كاستن از دقت درانجام رفتارهای گوناگون است. در كتابهای علمی نیز، الكل را درردیف تخدیر كننده ها هم چون اتر و غیره مى آورند.
به هر حال، تمامی مشروبات الكلی، حاوی مقداری الكل مى باشند و هرگونه آثار تخدیری كه از مشروبات الكلی بروز مى كندمربوط به وجود این ماده در آن ه است. میزان این تخدیر كه ما از آن به«مستى» تعبیر م ىكنیم بستگی به درصد الكل موجود در این گونه مشروبات دارد. چنان چه شخص مقداری الكل بنوشد، قریب ۱۵ آنفورا به وسیله جدار معده داخل در خون و بقیه در امعاء واردمى گردد. مقداری هم ممكن است به وسیله ریتین یا با ادرار خارج شود. ولی قسمت اعظم آن در هر حال در بدن مى ماند و در آن جامتدرجا اكسید شده و احتیاجی به هضم و گوارش ندارد.
كبد انسان قادر است در هر ساعت، ۸ گرم الكل را اكسید كند.مقادیر زیادتر در جریان خون ظاهر شده ولی غلظت كم تر از ۰۵/۰%علامتی در شخص به وجود نمى آورد. از غلظت ۰۵/۰% به بالاست كه علائمی نظیر كاهش توازن اعمال فیزیكی و اختلال در دید پیش خواهد آمد.
غلظت بالاتر از ۲۵/۰% علائم مشخصی به وجود مى آورد. و اگرغلظت به ۱% در خون برسد، اختلال تنفسی و قلبی و نهایتا مرگ ایجاد مى شود هر چند مقدار كشنده آن برحسب افراد فرق مى كند.
بهتر است بدانید: الكل از تمام راههاجذب بدن مى شود ولی جذب آن از راه دهان و معده بسیار كم است.روده كوچك ۸۰% یا بیش تر مقدار خورده شده را جذب مى كند.كم تر از ۱۰% بى تغییر از راه ادرار و تنفس دفع مى شود. الكل دربافتها به سرعت منتشر شده و در حدود ۸ گرم در ساعت اكسید وبه گاز كربنیك و آب تبدیل مى شود.بدین ترتیب مهمترین اثر الكل،تضعیف دستگاه اعصاب مركزی است. الكل در نتیجه تاثیر برروىاعصاب، واكنش در رگها ایجاد نموده و خون را به سطح بدن جریان میدهد و از این طریق، پوست را قرمز مى كند و ابتدا در بدن ایجادحرارت مى نماید. اما این اثر دیری نمى پاید، چرا كه پس از مدت كوتاهی، بدن حرارت خود را تا دو برابر از دست میدهد.
كاربرد الكل:
از الكل، به عنوان پرمصرفترین ماده شیمیایی در فرایند ساخت وسنتز، جدا سازی و تولید مىتوان نام برد.
در صنعت، الكل را جهت تهیه لاك، ماده ورنی و رنگهای انیلین ودواجات به كار مىگیرند. الكل در آزمایشگاهها به عنوان سوختكاربرد دارد. ولی استفاده از آن به این منظور، به صرفه نیست.
الكلی كه در صنعتبه كار گرفته مىشود، از لحاظ ماهیت، هیچتفاوتی با الكل طبی ندارد و هر دو همان الكل اتیلیك یا اتانولمىباشند. الكل بهترین حلال آلی است و لذا در آزمایشگاهها و صنایع داروسازی كاربرد بسیار زیادی دارد. در مواردی نیز الكل جهت محافظتاز رشد میكروبی در فرآوردههای دارویی، ساخت روكش قرصها، وضدعفونی كننده وستبه كار مىرود.
در پزشكی نیز الكل جهت ضدعفونی كردن ابزارهای طبی و غیرهبه كار گرفته مىشود. به علاوه قطعات تشریحی را به خوبی مىتواندر الكل از گندیدن و عفونت محافظت نمود. هم چنین الكل درساختن ادكلنها و لوازم آرایشی نیز كاربرد فراوان دارد.
مهم ترین نکته این است که الکل با درجه 70 فقط قدرت ضدعفونی را دارد.